WYTYCZNE POSTĘPOWANIA W JASKRZE – WSTĘP
Po co są i dlaczego to takie ważne, że są.
We wrześniu 2017 Polskie Towarzystwo Okulistyczne opublikowało zaktualizowane wytyczne postępowania w jaskrze. Z biegiem czasu coraz bardziej doceniam istnienie wytycznych. Skłania mnie do tego moja własna, ponad dwudziestoletnia praktyka lekarska, w trakcie której wielokrotnie dzięki znajomości wytycznych uniknęłam popełnienia błędu.
Tematyka wytycznych jest mi bliska z dwóch względów. Po pierwsze ze względu na pacjenta. W naszej placówce od samego początku bazujemy na wytycznych Europejskiego Towarzystwa Jaskrowego EGS oraz Polskiego Towarzystwa Okulistycznego. To nasz znak firmowy, to nas wyróżnia, to kwintesencja i zasada funkcjonowania naszego Centrum Okulistycznego. Pacjent naszej przychodni może być pewien, że opieramy się nie tylko na własnej wiedzy i intuicji, ale także na doświadczeniach kolegów glaukomatologów, szczególnie polskich i europejskich.
Po drugie ze względu na środowisko lekarskie. Prowadząc wykłady i warsztaty dla koleżanek i kolegów okulistów za każdym razem przekonuję się jak cenne jest propagowanie wiedzy zarówno o istnieniu wytycznych, jak i sensie ich stosowania.
Samych wytycznych postępowania w jaskrze nie będę w tym miejscu szczegółowo omawiać. Zainteresowanych zgłębieniem tego tematu odsyłam do mojego wykładu na ten temat, który został opublikowany przez Polskie Towarzystwo Okulistyczne pod adresem https://pto.com.pl a w pełniejszej i nowszej wersji jest dostępny na stronie naszej przychodni pod adresem Prezentacje Zamierzam dokonać tylko ogólnego przeglądu wytycznych, a poza tym skupię się na próbie pokazania po co wytyczne są, jak się z nich korzysta oraz omówię kilka przypadków pacjentów naszej przychodni, które zobrazują postawione tezy.
Przede wszystkim należy sobie uświadomić, że wytyczne to jeszcze nie procedury. W jaskrze o procedurze postępowania w ogóle nie może być mowy (oczywiście z wyłączeniem procedur dotyczących konkretnych czynności terapeutycznych: wywiadu, wykonywania konkretnego badania, zabiegu, operacji, aplikowania leku). Jaskra jest zmienna osobniczo, to nie jest jedna choroba ale cała grupa neuropatii różniących się etiologią, przebiegiem, rokowaniem a co za tym idzie sposobami leczenia. Co więcej, nawet w obrębie danej jaskrowej jednostki chorobowej nie ma sztywnej procedury postępowania. Strategie terapeutyczne modyfikujemy między innymi (ale nie wyłącznie) w zależności od wieku pacjenta, stanu zaawansowania choroby, współistniejących chorób ogólnych, uwarunkowań genetycznych, sytuacji życiowej (np. ciąża, stopień aktywności zawodowej) i wielu innych okoliczności. W jaskrze dosłownie każdy przypadek jest inny, dlatego tak ważne jest doświadczenie jaskrowe lekarza prowadzącego, przekładające się z czasem na lekarski „szósty zmysł”. Wszelkie wytyczne publikowane przez liczące się gremia glaukomatologów to uwzględniają. Podają najczęstsze sposoby postępowania w konkretnych sytuacjach, ale ostateczną decyzję pozostawiają zawsze lekarzowi. W jaskrze nie może być inaczej.
Czy zatem wytyczne są potrzebne? Jeśli nie pełnią roli mapy drogowej (albo raczej nawigacji, którą włączając możemy bez zbytniego obciążania szarych komórek dojechać do celu) to czy możemy je zignorować, odrzucić? Na pewno nie powinniśmy. Wytyczne są skumulowanym zapisem doświadczeń specjalistów zmagających się latami z leczeniem przypadków tej choroby. Nie stanowią wprawdzie obowiązującego prawa i nie określają jedynego właściwego postępowania, ale są wyrazem poglądów grupy ekspertów, które to poglądy odzwierciedlają aktualny stan wiedzy oparty na dostępnych wynikach badań naukowych. Jako takie są dla nas, lekarzy specjalizujących się w jaskrze, bezcenne. Nakładając na nie własne doświadczenia i intuicję zwiększamy bezpieczeństwo pacjenta – poprzez prawdopodobieństwo postawienia prawidłowego rozpoznania i wdrożenia właściwego leczenia. Na podstawie moich doświadczeń stwierdzam, że paradoksalnie: im dłużej zajmuję się jaskrą, tym większe oparcie znajduję w wytycznych.