DLACZEGO CZASEM TRUDNO JEST ZDIAGNOZOWAĆ JASKRĘ?

Często zdarza się, że pacjenci wykonują różne badania diagnostyczne w różnych ośrodkach jaskrowych i nadal nie wiedzą, czy mają jaskrę oraz czy należy ją leczyć. Zgłaszają się pełni niepokoju i zamieszania w sercu co do losu swoich oczu. Często byli u różnych specjalistów i uzyskali różne, często sprzeczne opinie. W niniejszym artykule chcę podzielić się własnymi obserwacjami na ten temat oraz własnym doświadczeniem.

Bardzo istotne jest aby pacjent miał swojego lekarza, któremu zaufa. Można wspomóc się opiniami innych pacjentów, którzy się u niego leczą. Obserwacja w kierunku jaskry oraz jej leczenie to procesy długotrwałe, najczęściej trwające do końca życia, ważna jest więc dobra relacja między pacjentem a lekarzem. Ze strony pacjenta ważne jest stosowanie się do zaleceń lekarza i szczerość w relacji, a ze strony lekarza kluczowa jest troska o pacjenta, o jego zdrowie, uważność, szacunek, życzliwość, jak również świadomość konieczności ciągłego kształcenia się w zakresie okulistyki i znajomość wytycznych uznanych światowych gremiów okulistycznych w sprawie diagnostyki i leczenia jaskry.

Diagnostyka w kierunku jaskry często bywa procesem długotrwałym, szczególnie jeśli objawy nie są typowe. Bardzo ważne jest, aby na pierwszej wizycie lekarz zebrał szczegółowy wywiad dotyczący pacjenta, czynników ryzyka rozwoju jaskry oraz chorób towarzyszących. W procesie diagnostycznym konieczne jest szczegółowe zbadanie oczu z uwzględnieniem pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego, grubości rogówki, oceny przedniego odcinka oka (wraz z oceną kąta komory przedniej) oraz oceny dna oka ze szczególnym uwzględnieniem oceny tarczy nerwu wzrokowego. Kluczowe jest wykonanie nowoczesnych, laserowych badań diagnostycznych, obejmujących ocenę tarczy nerwu wzrokowego HRT, ocenę warstwy włókien nerwowych GDx, ocenę grubości warstwy komórek zwojowych GCC/GCL, ocenę nerwu wzrokowego (OCT jaskrowe), ocenę kąta przesączania AS-OCT oraz ocenę czułości siatkówki badaniem pola widzenia HFA i/lub FDT Matrix. Analiza i ocena wyników tych wszystkich badań nie jest procesem łatwym i w każdym przypadku musi jej dokonać lekarz okulista wyspecjalizowany w dziedzinie jaskry. Nie wolno samemu interpretować wyników badań, ponieważ nie zawsze mieszczący się w granicach statystycznej normy wynik badania oznacza, że pacjent nie ma jaskry. Sama analiza wyniku badania często jest trudna, szczególnie, jeśli badanie zostało wykonane niestarannie, albo niewłaściwie.

Na wynik badania ma wpływ stan nerwu wzrokowego pacjenta, ale również błąd pomiaru, zależny od aparatu oraz od osoby wykonującej badanie. Niestety, w praktyce bardzo często błąd wynikający z niewłaściwie wykonanego badania jest tak duży, że wynik nie jest odzwierciedleniem rzeczywistego stanu nerwu wzrokowego pacjenta. Z moich obserwacji wynika, że osoba która wykonuje badanie musi mieć w tym doświadczenie, a poza tym musi dysponować wiedzą na temat jaskry i możliwych przyczyn niewiarygodności wyniku badania. Nie wydaje mi się właściwe, aby badania te były wykonywane przez niewykwalifikowany personel, ponieważ nieprawidłowo wykonane badanie może z jednej strony dać wynik prawidłowy u pacjenta z jaskrą i uśpić czujność pacjenta i lekarza prowadzącego, z drugiej strony może przyczynić się do rozpoznania i leczenia jaskry tam, gdzie jej faktycznie nie ma.

Podobnie jest z badaniem pola widzenia. Jest to badanie trudne dla pacjenta i musi być powtórzone przynajmniej trzy razy, aby na jego podstawie móc rozpoznać uszkodzenie jaskrowe. Pacjent musi rozumieć zasadę badania, muszą zostać stworzone odpowiednie warunki do wykonania badania i współpraca pacjenta z aparatem musi być właściwa. Bez spełnienia tych warunków interpretacja wyniku badania nie jest wiarygodna i nie wolno jej dokonywać.

Chociaż pacjenci często zgłaszają się z licznymi wynikami badań diagnostycznych wykonanych w różnych ośrodkach, konieczne jest czasem ponowne wykonanie badania, jeśli poprzednie wyniki badań nie spełniają warunków wiarygodności. Stawianie rozpoznania na podstawie niewiarygodnych wyników badań jest szkodliwe dla pacjenta i jest błędem w sztuce lekarskiej. Podobnie nie może mieć miejsca stawianie rozpoznania, a tym bardziej wdrożenie leczenia u pacjenta, u którego nie była wykonana pełna diagnostyka.

Aby pacjent był właściwie zdiagnozowany i leczony konieczna jest świadomość i wiedza lekarza na temat pełnej diagnostyki jaskry, na temat przydatności i ograniczeń dodatkowych badań diagnostycznych, takich jak GDx, HRT, GCC/GCL, OCT jaskrowe, AS-OCT oraz pole widzenia HFA/FDT. Analiza wyników badań i obserwacja pacjenta musi się odbywać w czasie. Często rozpoznanie można postawić już na pierwszej wizycie, ale czasami potrzeba kilku miesięcy, a nawet kilku lat obserwacji.