Zespół Suchego Oka. ZSO

Zespół Suchego Oka ZSO (Dry Eye Syndrome, DES lub Dry Eye Disease, DED), to schorzenie oczu wynikające z niedostatecznej produkcji łez lub z ich niewłaściwej jakości.

Jest to przewlekła choroba cywilizacyjna, coraz częstsza. W naszym kraju na schorzenie to cierpi obecnie 20-25%, a chorobowość rośnie z roku na rok.

Objawy

Suchość oczu. Pacjenci z Zespołem Suchego Oka doświadczają uczucia suchości, drapania lub pieczenia w oczach.

Uczucie ciała obcego w oku. Osoby z zespołem suchego oka mogą odczuwać, jakby miały coś w oku, nawet jeśli tak nie jest.

Łzawienie. Choć może to wydawać się paradoksalne, osoby z zespołem suchego oka mogą odczuwać nadmierne łzawienie. To reakcja obronna organizmu na suchość.

Zaczerwienienie oczu. Oczy mogą stawać się czerwone i podrażnione.

Problemy ze wzrokiem. Mogą wystąpić rozmycie widzenia, szczególnie podczas długotrwałego patrzenia na ekran komputera czy czytania.

Niekiedy w przebiegu ZSO występuje też światłowstręt i swędzenie oczu.

Przyczyny

Zespół suchego oka występuje najczęściej w związku z zaburzeniami związanymi z filmem łzowym, to jest zaburzeniami gruczołów łzowych – zmniejszonego wydzielania łez albo zaburzonej funkcji gruczołów Meiboma – nadmiernego parowania. Przyczynami mogą być:

Niewystarczająca produkcja łez. Zespół Suchego Oka może wynikać z problemów z gruczołami łzowymi, które produkują łzy, bądź z jakością wytwarzanych łez.
Zła jakość łez. Skład chemiczny łez ma istotne znaczenie. Brak odpowiednich składników może prowadzić do nadmiernego parowania łez lub ich szybkiego odpływu z powierzchni oka.
Czynniki środowiskowe. Długotrwałe ekspozycje na wiatr, klimatyzację, dym papierosowy, czy zanieczyszczenia powietrza mogą przyczyniać się do występowania Zespołu Suchego Oka.
Stosowanie niektórych leków. Pewne leki, takie jak antydepresanty, leki przeciwhistaminowe, czy leki na nadciśnienie, mogą mieć działanie uboczne wpływające na wilgotność oka.
Starzenie się. Wraz z wiekiem, produkcja łez może maleć, co zwiększa ryzyko wystąpienia zespołu suchego oka.
Menopauza. Statystycznie częściej chorują kobiety w okresie menopauzy.

ZSO może występować samoistnie albo jako schorzenie wtórne w przebiegu miejscowych alergii ocznych, trądzika różowatego a także chorób autoimmunologicznych, takich jak zespół Sjögrena, reumatoidalne zapalenie stawów, czy przewlekłe zapalenie brzegów powiek.

ZSO może też być efektem zmian spowodowanych uszkodzeniem spojówki (komórek odpowiedzialnych za produkcję mucyn).

Przebieg

Przebieg Zespołu Suchego Oka może być przewlekły, wymaga stałej opieki i łagodzenia objawów. Objawy mogą się nasilać w odpowiedzi na różne czynniki, takie jak zmiany pogodowe czy długa praca przy komputerze.

Cechą charakterystyczną ZSO jest zróżnicowane nasilenie dolegliwości w zależności od pory dnia, a także w efekcie działania czynników drażniących, takich jak zapylone lub suche powietrze, dym, suchy wiatr.

Diagnostyka

Zespołu Suchego Oka jest procesem, który obejmuje zarówno ocenę objawów pacjenta, jak i różne badania kliniczne. Lekarz okulista przeprowadza wywiad medyczny, ocenia objawy i stosuje specjalne testy, aby zdiagnozować Zespół Suchego Oka. Przebieg procesu:

Wywiad medyczny

Lekarz przeprowadza dokładny wywiad medyczny, który obejmuje pytania dotyczące objawów pacjenta, ich czasu trwania, czynników nasilających lub łagodzących objawy, oraz historii medycznej i lekowej pacjenta.

Badanie

Lekarz przeprowadza kompleksowe badanie okulistyczne, oceniając strukturę oka, sprawdzając ostrość wzroku, a także badając ruchomość gałek ocznych i reakcje źrenic.

Diagnostyka metodami tradycyjnymi

Lekarz może wykorzystać różne testy do oceny jakości i ilości łez. Do oceny ilości łez służy test Schirmera. Jest to pomiar ilości wydzielającej się łzy w określonym czasie za pomocą bibuły umieszczonej na dolnej powiece. Badanie jakości łez to ocena składu chemicznego łez, np. pomiar stężenia składników takich jak białka czy soli.

Można też zastosować test barwnikowy, podczas którego na powierzchnię oka podaje się specjalny barwnik, a następnie ocenia się jego rozkład na powierzchni oka. To pozwala na ocenę ewentualnych uszkodzeń lub problemów z powierzchnią oka.

Lekarz może też oceniać kondycję rogówki i spojówki oglądając je przy użyciu soczewki.

W niektórych przypadkach, jeśli istnieje podejrzenie, że Zespół Suchego Oka jest wynikiem innych schorzeń, lekarz może zalecić dodatkowe badania, takie jak badania krwi, aby sprawdzić obecność chorób autoimmunologicznych.

Diagnostyka profesjonalna

Współczesna technologia stawia do dyspozycji nowatorskie narzędzia diagnostyczne, pozwalające na wykonanie precyzyjnych pomiarów w szeregu testów, wśród których powinny być:

interferometria – pomiar grubości warstwy tłuszczowej filmu łzowego. Warstwa ta zapewnia jego stabilność i ogranicza parowanie;
NIBUT – mierzy czas przerwania filmu łzowego, pozwala na określenie stabilności i integralności filmu łzowego;
analiza wysokości menisku łzowego – pomiar ilościowy warstwy wodnej łez;
badanie jakości mrugania – mierzące zarówno częstość, jak i stopień częściowości mrugania;
meibografia – ocena funkcjonalna gruczołów Meiboma, wytwarzających warstwę lipidową filmu łzowego, odpowiadającą za ochronę przed parowaniem;
komputerowy pomiar zaczerwienienia oka.

W diagnostyce laserowej dane są pobierane, przetwarzane i opracowywane przez zaawansowane technicznie oprogramowanie. Wyniki są dokładniejsze i bardzie wiarygodne niż w przypadku badań wykonywanych metodami ręcznymi.

Leczenie

Leczenie Zespołu Suchego Oka obejmuje zarówno łagodzenie objawów, jak i eliminację przyczyn i zależy od stopnia nasilenia objawów i przyczyn schorzenia. W przypadku łagodnych do umiarkowanych przypadków, często stosuje się metody łagodzące objawy, podczas gdy w przypadkach bardziej zaawansowanych lub gdy Zespół Suchego Oka jest spowodowany konkretnymi schorzeniami, konieczne może być leczenie przyczynowe. W każdym przypadku ważna jest współpraca z lekarzem okulistą, który może dostosować leczenie do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Łagodzenie objawów

Jako terapię pierwszego rzutu standardowo wybiera się krople nawilżające bez substancji drażniących (konserwanty). Jeśli przyczyną ZSO są zaburzenia funkcji gruczołów Meiboma stosowane są suche termiczne okłady z użyciem przeznaczonych do tego masek i masaż, które stymulują wydzielanie lipidów do filmu łzowego. Natomiast w przypadkach, gdy główną przyczyną jest nadmierne odparowywanie łez, wybiera się techniki mechaniczne oraz czyszczenie rzęs.

Zdarzają się przypadki, gdy zalegająca wydzielina w gruczołach jest tak gęsta, że trudno ją usunąć podczas masażu powiek. Można wtedy wykonać zabieg mechanicznej ekspresji gruczołów Meiboma. Zabieg polega na wyciskaniu zalegającej wydzieliny z brzegów powiek specjalną pęsetą. Zabieg jest nieinwazyjny, ale wymaga precyzji, dlatego rekomendowane jest wykonywanie go w warunkach ambulatoryjnych, gdzie lekarz ma dostęp do lampy szczelinowej. Ciepłe suche, okłady przeznaczonymi do tego maskami (stosujemy dwa typy masek: Bruder i i-Relief) mają funkcje wspomagające, ułatwiają przeprowadzenie samego zabiegu.

Tam, gdzie problemem jest nadmierne odparowanie, stosuje się techniki mechaniczne. Dobre efekty daje soniczne czyszczenie rzęs oraz masaż ujść gruczołów Meiboma przeznaczonym do tego urządzeniem. Poza poprawą stanu brzegów powiek w efekcie dokładnego wyczyszczenia rzęs z zalegającej wydzieliny uzyskuje się odblokowanie ujść gruczołów Meiboma, co znacznie poprawia ich opróżnianie, w ten sposób zwiększając zawartość lipidów w filmie łzowym. Zabieg jest nieinwazyjny i delikatny, przypomina czyszczenie zębów elektryczną szczoteczką.

Dwa omówione wyżej zabiegi wzajemnie się uzupełniają i przy przewlekłym przebiegu choroby wymagają powtarzania.

Jeśli objawy są nasilone, wykonuje się natomiast zabieg zamknięcia kanalików łzowych z użyciem żelowych zatyczek, dzięki którym powstrzymywany jest odpływ łez.

Leczenie przyczynowe

Jeśli Zespół Suchego Oka jest wynikiem konkretnego schorzenia, takiego jak choroba autoimmunologiczna, leczenie przyczynowe jest kluczowe. Leczenie to może obejmować stosowanie leków przeciwwirusowych, immunosupresyjnych lub innych leków dostosowanych do konkretnej choroby podstawowej.

Ważne jest, aby leczenie było dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta i przeprowadzone pod nadzorem lekarza okulisty. Regularne kontrole lekarskie pozwalają monitorować postęp leczenia i dostosować plan terapeutyczny w razie potrzeby.

Zawsze zalecana jest zmiana stylu życia, unikanie długotrwałego patrzenia na ekran komputera, stosowanie nawilżaczy powietrza w pomieszczeniach czy ochrona oczu przed wiatrem i zanieczyszczeniami.