CZY POSZCZEGÓLNE BADANIA W KIERUNKU JASKRY RÓŻNIĄ SIĘ OD SIEBIE SKUTECZNOŚCIĄ? PORÓWNANIE NA PRZYKŁADZIE BADAŃ TOMOGRAFICZNYCH GDX+HRT VERSUS OCT JASKROWE.
Jaskra to poważna grupa przewlekłych i wolno rozwijających się neuropatii nerwu wzrokowego, które są najczęstszą przyczyną nieodwracalnej ślepoty na świecie. Choroba ta (właściwie grupa chorób obejmująca ponad 20 różnych jednostek chorobowych) postępuje powoli i prowadzi do uszkodzenia struktur odpowiedzialnych za widzenie. Pacjent cierpiący na jaskrę przez bardzo długi czas nie doświadcza żadnego pogorszenia widzenia, dopiero w końcowej fazie choroba ta zaczyna objawiać się postępującym zawężaniem pola widzenia. Jedną z głównych przyczyn rozwoju tego schorzenia jest nadmierny wzrost ciśnienia wewnątrz gałki ocznej (choć jaskra może rozwijać się również u osób z ciśnieniem klasyfikowanym jako prawidłowe). Niezwykle ważna jest trafna diagnoza postawiona we wczesnym etapie rozwoju choroby, gdyż tylko dzięki temu możliwe jest wdrożenie odpowiedniego leczenia. Polega ono na zmniejszaniu ciśnienia śródgałkowego metodami farmakologicznymi (leczenie tradycyjne) lub laserowymi (leczenie nowoczesne).
Dlaczego warto wykonywać specjalistyczne badania w kierunku jaskry?
Przed rozpoczęciem leczenie konieczne jest przeprowadzenie odpowiednich badań w kierunku jaskry. Diagnostyka jaskrowa obejmuje szereg badań tzw. podstawowych oraz dodatkowych, których wykonanie jest niezbędne, aby można było prawidłowo rozpoznać typ jaskry, stan zaawansowania choroby i indywidualne uwarunkowania osobnicze. Dzięki tym badaniom lekarz może dobrać metodę leczenia, przy czym im lepiej pacjent jest zdiagnozowany, tym oczywiście większa będzie szansa na postawienie trafnej diagnozy. Podstawowe badanie lekarskie są wykonywane podczas każdej wizyty u okulisty. Są to takie badania jak badanie dna oka, pomiar ciśnienia CWG. Poprzestanie tylko na badaniach podstawowych umożliwi zdiagnozowanie jaskry tylko w jej zaawansowanym stadium, wtedy gdy na skuteczne leczenie jaskry jest za późno, dlatego już w przypadku występowania czynników ryzyka lub stwierdzeniu niepokojących objawów okuliści kierują pacjentów na badania specjalistyczne. To dzięki badaniom specjalistycznym możliwe jest rozpoznanie zmian jaskrowych jeszcze we wczesnych i średniozaawansowanych etapach rozwoju. Warto wiedzieć, że im wcześniej jaskra zostanie prawidłowo rozpoznana tym większe są szanse na wdrożenie skutecznego postępowania medycznego i uchronienie pacjenta przed ślepotą.
Wśród badań specjalistycznych znajdują się trzy – pozornie substytucyjne – wykonywane przy użyciu trzech różnych technik laserowych. Są to GDx, HRT i OCT.
Charakterystyka badania GDx
Badanie GDx, czyli Glaucoma Diagnostics polega na pomiarze grubości warstwy włókien nerwowych siatkówki (RNFL) w okolicy tarczy nerwu wzrokowego metodą polarymetrii. Dzięki jej zastosowaniu można rozpoznać i zlokalizować ubytki oraz poznać rozkład grubości warstwy włókien nerwowych wokół tarczy. GDx to badanie uznawane za szczególnie przydatne w diagnostyce jaskry pierwotnej otwartego kąta. Ciekawostką może być fakt, że jedynym producentem urządzeń GDx jest firma Zeiss, a aparatem najnowszej generacji jest GDx Pro umożliwiający analizę progresji zmian.
Charakterystyka badania HRT
HRT to tomografia konfokalna tarczy nerwu wzrokowego. HRT to współogniskowy laserowy mikroskop skaningowy, którego użycie skutkuje uzyskaniem trójwymiarowego obrazu tarczy nerwu wzrokowego (ONH). Dzięki temu badaniu lekarz może precyzyjnie ocenić stan tej tarczy u pacjenta. Jest to badanie niezwykle cenne, ale równocześnie bardzo trudne w wykonaniu i interpretacji, dlatego tylko nieliczni diagności podejmują się wykonywania badania HRT. Jego zaletą jest możliwość obserwowania i oceny progresji zmian w obrębie tarczy nerwu wzrokowego w czasie, dzięki czemu lekarz wie, czy wybrana metoda leczenia jest skuteczna, czy może należy ją zmienić. Jedynym producentem urządzeń HRT jest firma Heidelberg Eng. (HRT = Heidelberg Retina Tomography).
Charakterystyka badania OCT
Badanie OCT jest wykonywane techniką tomografii koherentnej (Optical Coherence Tomography). W trakcie tego badania jednoczasowo wykonywana jest zarówno analiza warstwy włókien nerwowych siatkówki RNFL jak i tarczy nerwu wzrokowego ONH. Z tego względu wielu uważa, że technika OCT może zastąpić badania GDx + HRT. W wielu wypadkach taka zamiana rzeczywiście wystarczy, w wielu innych – nie wystarczy. Pamiętajmy, że są to trzy różne techniki, każda z nich ma swoje zalety ale i ograniczenia, badania te nie zawsze mogą być stosowane zamiennie. O doborze badań decyduje każdorazowo lekarz.
Które z badań jest najskuteczniejsze?
Lekarze zajmujący się diagnozowaniem i leczeniem tej choroby są zgodni co do tego, że nie można wskazać jednego najskuteczniejszego badania w kierunku jaskry. Wszystkie trzy badania opisane w dzisiejszym wpisie wchodzą w skład tzw. złotego standardu diagnostycznego jaskry. Każde z nich dostarcza dodatkowych uzupełniających się wzajemnie informacji dotyczących kilku struktur oka, w których mogą być widoczne neuropatie różnego typu. Dobrą praktyką – potwierdzoną w wytycznych dla lekarzy zajmujących się diagnostyką jaskry – jest wykonywanie wszystkich tych badań (oraz jeszcze innych, na czele z badaniem pola widzenia), choć najczęściej nie wykonuje się ich wszystkich w trakcie jednej wizyty.